Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde, Uygun bulunmayan; Temdit talepleri, İşletme Ruhsat talepleri, Devir talepleri, İhale onayları, Arama Ruhsat talepleri, Kamulaştırma talepleri, Rödovans talepleri yayımlanmıştır.
Öncelikle uygun bulunmama işleminin/işlemlerinin yasal dayanağı söz konusu ilanda yer almamaktadır. Özellikle temdit taleplerinin uygun bulunmamasının büyük sorunlara neden olacağı tartışmasızdır. Örneğin, Nisan 2019 tarihinde ruhsat süresi dolan, ancak süresinde temdit talebinde bulunmuş olup, temdit projesi yerinde incelenip uygun olduğunu belirleyen heyet raporlarına rağmen, uzunca bir süre idarece temdit ruhsatı verilmeyen bir işletme ruhsatının, 24.12.2019 tarihli ilandan sonra Nisan 2019 tarihi itibariyle ruhsatsız duruma geleceği açıktır. İlandan sonra bu ruhsat sahiplerine faaliyetlerini durdurma konusunda bir yazı yazılıp, yazılmadığı da belli değildir.
İlan açık olup, temdit ruhsatlarının bu ilandan sonra süreleri sonrası ruhsatsız duruma düşecekleri tartışmasızdır. Böylesi bir durumda ruhsat sahipleri taahhütlerini yerine getiremeyecekleri gibi ruhsatsız durumda kalacakları da açıktır. Söz konusu ilanda işlemin gerekçeleri de yoktur.
Uygun bulunmayan Arama ve İşletme ruhsat taleplerinde de ruhsat sahiplerinin mağdur edildiği, bu konuda idarenin uygun bulunmayan talepler konusunda ruhsat sahiplerince yapılan masrafları ödemek zorunda kalacağı da ayrı bir konudur.
21.03.2018 kabul tarihli Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki 7103 sayılı Yasa 27.03.2018 gün 30373 (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu Yasa’nın 33’üncü maddesiyle 3213 sayılı Maden Yasası’na Ek Madde 15 eklenmiş ve yayımı tarihinde yürürlük kazanacağı öngörülmüştür.
Madde, “Bu Kanun kapsamında işletme izni veya Genel Müdürlükçe izin verilmiş rödovans sözleşmesi olmaksızın mücavirdeki sahalara taşmalar hariç olmak üzere, maden ocağı açılması, maden üretilmesi veya faaliyetleri durdurulmuş maden sahalarında üretim faaliyetlerinin durdurulmasına sebep olan durumların düzeltilmesi ve/veya işletme güvenliğine yönelik faaliyetlerin dışında üretim faaliyetinde bulunulması fiillerini işleyenlere üç yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası verilir. Bu suçlardan hüküm giyenler, infazın tamamlanmasından itibaren on yıl boyunca madencilik faaliyeti yapamazlar.”, şeklindedir.
Ceza kuralları oldukça açık ve anlaşılır şekilde olmalıdır. Ancak, Ek Madde 15 açık ve anlaşılır bir şekilde kaleme alınmamıştır.
7103 sayılı Yasa’nın Genel Gerekçesinde; Kaçak madencilik faaliyetlerinin önüne geçilmesi amacıyla bu faaliyetlerde bulunanlara hapis cezası getirilmesi ve bu sebeple hapis cezası alanların infazının tamamlanmasından itibaren on yıl boyunca madencilik faaliyetinden men edilmesi, madde gerekçesinde de; Madde ile, kaçak maden ocağı faaliyetlerinin önlenmesinin amaçlanmaktadır. Buna göre, ruhsatı olmaksızın maden ocağı açılması, işletilmesi veya faaliyetleri durdurulmuş maden sahasında madencilik faaliyetinde bulunulması fiilleri suç haline getirilmektedir. Öngörülen suç tipine karşılık gelen ceza ise üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile yirmi bin güne kadar adli para cezası olarak belirlenmektedir, denilmiştir. Plan Bütçe Komisyonu tarafından madde bu günkü haliyle Maden Yasası’na eklenmiştir.
Maddeyi incelediğimizde;
İşletme İzni olmaksızın maden ocağı açılması, maden üretilmesi; İşletme İzni olması için öncelikle İşletme Ruhsatı gerekmektedir. Maddeden anlaşıldığı üzere gerek Arama gerekse İşletme Ruhsatı ile maden ocağı açılamayacak, üretim faaliyetinde bulunulamayacaktır.
3213 sayılı Yasa’nın 7164 sayılı Yasa ile değişik 12’nci maddesi 7. fıkrasında; Ruhsatlı, ancak işletme izni olmadan yapılan üretimde faaliyetler durdurularak üretilmiş madenin ocak başı satış bedelinin beş katı idari para cezası, fiilin tekrarı halinde ise ocak başı satış bedelinin on katı tutarında, idari para cezası getirilmiştir.
İşletme izni olmaksızın ocak açılması, maden üretilmesi halinde hem Yasa’nın 12’nci maddesi uyarınca ocak başı satış bedelinin beş katı idari para cezası hem de Ek Madde 15 uyarınca cezai yaptırım uygulanacaktır.
Genel Müdürlükçe izin verilmiş rödovans sözleşmesi olmaksızın; Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nce onaylanıp, Sicil kayıtlarına şerh edilmemiş Rödovans sözleşmeleri olmadan maden ocağı açılması, üretim faaliyetinde bulunulması halinde Ek Madde 15 uygulanacaktır.
Mücavirdeki sahalara taşmalar hariç; Mücavir sahalara taşmalar Ek Madde 15 kapsamında kabul edilmemiştir. Ruhsatı olup, İşletme İzni bulunmayan ruhsat sahipleri ile Rödovans sözleşmesi Genel Müdürlükçe onaylanmamış durumlar Ek Madde 15 kapsamında suç kabul edilirken, ruhsat sınırı dışına taşan kısaca ruhsatsız alanda faaliyet yapılan durumlar bundan müstesna tutulmuştur. Bu durum Ek Madde 15’in genel yapısı ile çelişki oluşturmaktadır. Mücavirdeki sahalara taşmalar ibaresinin Yasa metninde yer alması anlaşılamamaktadır. Kuraldan anlaşılacağa üzere, ruhsatı olup, işletme izni bulunmayan ruhsat sahipleri hem Yasa’nın 12’nci maddesi 7. fıkrası uyarınca idari para cezası ödeyecek hem de Ek Madde 15 kapsamında cezalandırılacaktır. Ruhsat dışına taşıldığı takdirde ise Yasa’nın 12’nci maddesi 5’inci fıkrasına göre idari para cezası ödeyecek EK Madde 15 kapsamında bu fiil suç teşkil etmeyecektir.
Faaliyeti durdurulmuş sahalarda üretim; Faaliyeti durdurulmuş maden sahalarında, faaliyetin durdurulmasına sebep olan durumların düzeltilmesi veya güvenliğe ilişkin faaliyetler yapılması, bu faaliyetlerin dışında üretim faaliyetinde bulunulması ise Ek Madde 15’e göre suç teşkil edecektir.
Maden Yasası 10’uncu maddesi 8. fıkrası (d) bendinde; Genel Müdürlükçe faaliyeti durdurulan sahalarda üretim faaliyetinde bulunulması, sahanın güvenli hale getirilmesi ile ilgili faaliyetler sonucunda üretilen madenin ve/veya faaliyetler durdurulmadan önce üretilmiş stoktaki madenin Genel Müdürlükten izin alınmadan sevk, edilmesi haksız yere hak iktisabı sayılmıştır. Aynı maddenin 7. fıkrasında da; haksız surette hak iktisap eden ruhsat sahiplerine idari para cezası verileceği, fiilin ikince kez ihlalinde bir önceki cezanın katlanacağı, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde madde hükümlerinin üç kez ihlal edilmesi durumunda da ruhsatın iptal edileceği, kural altına alınmıştır. Bu nedenle; faaliyeti durdurulmuş sahalarda üretim yapılması halinde hem 10’uncu madde kapsamında idari para cezası hem de Ek Madde 15 kapsamında fiil suç kabul edilecektir.
Fiilin cezasının alt sınırı 3 yıl üst sınırı 5 yıl hapis cezasıdır.
Yirmi bin güne kadar adli para cezası ise günlük 20 TL’den hesaplandığında 400.000 TL yi bulmaktadır.
Suçtan hüküm giyenler, suçun infazı tamamlandıktan sonra on yıl boyunca madencilik faaliyeti yapamayacaklardır.
Son söz olarak Ek Madde 15’in Maden Yasasından çıkartılması düşüncesindeyim.